Waar jij nu bent in je leven, is een gevolg van een hoop keuzes die daaraan vooraf zijn gegaan. Sommige keuzes heb je bewust gemaakt, sommige onbewust. Dit zijn persoonlijke keuzes geweest, relationele keuzes, keuzes op werkgebied, spirituele keuzes - een breed scala aan beslissingen.
Ik ga in dit stuk wat vragen stellen. Voel je vrij om over deze vragen na te denken voordat je verder leest. Ik wil je namelijk stimuleren om in jezelf te graven. Dit laat ik uiteraard helemaal aan jou. Ook dit is een keuze.
Wat denk je dat het grootste verschil is tussen bewuste en onbewuste keuzes?
Het grootste verschil zit hem in of de keuze is gemaakt onder invloed van iets externs, of dat jij de keuze heel bewust zelf hebt gemaakt. Eigenlijk brengt dit weer gelijk een nieuwe vraag met zich mee, want wanneer maak je daadwerkelijk zelf een keuze?
We worden dagelijks beïnvloed door enorm veel externe factoren. Door wat we lezen, zien op de televisie, horen in de wandelgangen op het werk, gesprekken die we voeren met vrienden en familie, social media - en zo kan ik nog wel even doorgaan. Misschien hebben we vaak slechts het idee dat we het zelf hebben besloten, maar is het besluit eigenlijk gemaakt naar aanleiding van een invloed die buiten onszelf ligt.
Ik heb vroeger zelf de keuze gemaakt om drugs te gebruiken. Door anderen ben ik ermee in aanraking gekomen en beïnvloed. Iets externs overtuigde me om het te proberen, ermee te experimenteren. Iets interns besloot dat het te lekker is om ermee op te houden.
Later heb ik heel bewust een andere keuze gemaakt - om ermee te stoppen. Jaren later kreeg ik ineens het besef dat ik niet oud zou worden als ik door zou blijven leven op de manier waarop ik leefde. In plaats van elke dag mezelf te verbeteren, was ik met het tegenovergestelde bezig: mezelf vernietigen.
Nu leef ik ‘net een monnik’, zeg ik altijd. Ik gebruik geen drugs, rook niet, drink geen alcohol. Ik ben al zo’n 6 jaar 100% nuchter, en zou ook niets anders meer willen zijn. Dit voelt goed. Die helderheid is absoluut een vereiste op het pad dat ik nu bewandel. En dat is een pad waar de bewuste keuze veel vaker komt kijken.
Hoe kun je herkennen wanneer een keuze voornamelijk door externe factoren wordt beïnvloed?
Ik denk door heel bewust zoveel mogelijk in het moment te zitten. Alleen dan kun je dichtbij jezelf blijven. Dan laat je je minder leiden door wat een ander vindt. Dan ben je bewust van de psychologische trucjes die door bedrijven en de media worden ingezet om je te overtuigen dat je iets ‘echt’ nodig hebt.
Geloof me, je hebt veel minder nodig dan je denkt.
Toch voel ik hier iets complex aankomen, en dat heeft met ervaring te maken. Soms kom je alleen iets te weten door het te ervaren. Zo ook of de keuze werkelijk van jou is of niet. Je moet de keuze leven.
Je komt niet achter hoe iets smaakt door op de menu-kaart te blijven kijken. Je moet daadwerkelijk de bestelling plaatsen, en zelf proeven. Afhankelijk van hoe het smaakt, leer je. Je leert van de keuzes die je maakt - zowel de goede als de slechte keuzes.
Als je achteraf beseft dat je iets op de menu-kaart gekozen hebt wat een ander vindt dat je moet proberen, ben je beïnvloed en overtuigd. Als je echt zélf kiest omdat je oprecht nieuwsgierig bent, dan heb je jouw keuze geleefd.
Begrijp me niet verkeerd, hè. Ik wil niet laten overkomen dat ik vind dat alle keuzes die we maken doordat we beïnvloed zijn, slechte keuzes zijn. Ik ben enorm blij met veel keuzes die ik heb gemaakt door het externe. Ik ben een leergierig mens, en nieuwsgierigheid is leven. Dit roept wel weer een nieuwe vraag op.
Kunnen we leren van ervaringen zonder de harde gevolgen van slechte keuzes te ondergaan, of is ervaren de enige manier?
Die beantwoorde ik eigenlijk met een directe logica van, ‘Ja, tuurlijk. We moeten immers iets ervaren om van een ervaring te leren.’ Maar daar kwam ik al snel op terug. Het hoeft helemaal niet zo te zijn dat we iets direct moeten ervaren om het te begrijpen. We kunnen ook leren van de ervaringen van anderen.
Ik heb enorm veel geleerd van gesprekken die ik met anderen heb gevoerd. Soms leer ik zelfs meer van simpelweg luisteren dan meer vragen te stellen. Ik heb daarom steeds vaker een observerende houding. Ik merk dat wanneer ik oprecht luister en observeer, ik ook minder vragen hoef te stellen omdat ik het beter begrijp.
Heel vaak spelen we onbewust een spelletje van actie-reactie, maar ook dat is een keuze. In plaats van gelijk te reageren, laat het eerst eens even indalen wat die andere persoon heeft gezegd. Denk er eerst eens goed over na. Dit kun je gewoon benoemen, hè? Je kunt gewoon zeggen dat je ergens later op terugkomt, omdat je erover na wilt denken. Zoiets wordt alleen maar gerespecteerd lijkt me (en zo niet, jammer dan).
Ik ben er dus wel van overtuigd dat indirecte ervaringen ook leermeesters zijn. Ook dit soort ervaringen kunnen ons helpen om bepaalde fouten niet te maken. We kunnen absoluut wijzer worden zonder dezelfde ellende te ondergaan die een ander heeft ervaren. Je hoeft van jezelf niet onnodig een slachtoffer te maken. Hoewel ik de slachtofferrol in z’n algemeen ook niet bepaald omarm, ondanks dat ik zelf een hoop heb meegemaakt.
Hoe kan het erkennen van je eigen keuzes je helpen om je minder als slachtoffer te voelen?
Misschien klinkt dit bizar, maar we zijn vaak zelf onderdeel van een probleem. Als ik er niet was had ik het desbetreffende probleem ook niet ervaren. Ik zeg niet dat we altijd de veroorzaker zijn. In veel gevallen zijn we dat wel, maar soms is er ook overmacht. Soms overkomt het ons gewoon, en dat kan enorm heftig zijn. Je bent dan inderdaad slachtoffer.
“Je hebt macht over je geest – niet over gebeurtenissen buiten jezelf. Realiseer je dit en je zult kracht vinden.” - Marcus Aurelius
Soms hebben we jaren geleden wat meegemaakt en blijven we daarin hangen. De een noemt dit trauma, de ander noemt het bagage. Wat gebeurd is, is gebeurd - dat kunnen we niet meer terugdraaien. We hebben ook alleen maar het ‘nu’, er is niets anders. Gisteren is voorbij, morgen moet nog komen. Het heeft geen enkele zin om in één van deze twee mentale ruimtes te blijven zitten.
"We lijden vaker in onze verbeelding dan in werkelijkheid." - Seneca
Doen we dat wel, is dat een keuze. Hier is in mijn ogen geen speld tussen te krijgen. We kiezen ervoor om ons vast te blijven klampen aan bepaalde ervaringen. Ervaringen die ons totaal niet dienen.
Ons ego, dat zorgvuldig opgebouwde ik-je die we denken te zijn, klampt zich daar maar al te graag aan vast. Onze intuïtie weet heel goed dat het zinloos is, en dat je een keuze hebt.
Waarom lukt het een psycholoog of trauma-specialist wel om iemand op andere gedachte te brengen? Zij weten die keuze in jou te triggeren met technieken en behandelplannen. Maar ook zij weten dat jij al alle antwoorden in je hebt. Je moet ze alleen zelf nog vinden…
Als mijn woorden een snaar bij je hebben geraakt of als je dit waardevol vond, denk er dan eens over na om me wat liefde te geven - trakteer me op een kopje koffie (het is een stuk voordeliger dan therapie)!
En wist je dat deze post er veel mooier uitziet in de Substack app?
Ook te beluisteren op Spotify.
Share this post